حرفهای مهدی مهدویکیا در برنامه دوشنبه شب 90 به خوبی تفاوت نگاه در ایران و اروپا را نسبت به فوتبال پایه نشان داد، موضوعی که سبب شده فوتبال کشورمان بهرغم داشتن استعدادهای به مراتب بیشتر از آلمانیها بهگفته مهدویکیا، کیلومترها در سطح اول فوتبال جهان با ژرمنها فاصله داشته باشد.
توجه به فوتبال پایه و اتفاقاتی که در مدارس فوتبال میگذرد چند وقتی است دوباره به سر خط خبری رسانهها بازگشته است، موضوعی که سالها بود خط قرمز پررنگی دور آن کشیده شده بود و کمتر رسانه رسمی به این موضوع میپرداخت، اما پس از صحبتهای مسعود شجاعی درباره اتفاقاتی تلخ که در مدرسههای فوتبال میگذرد، این مسئله بیشتر از قبل در تیررس رسانهها قرار گرفته و برخی به زوایای تلخ آن پرداختهاند و نسبت به مسائلی که در فوتبال پایه میگذرد، هشدار دادهاند. این در حالی است که ورزش پایه در کشورمان چندان توسط مسئولان و باشگاههای بزرگ جدی گرفته نمیشود و عادت به حاضری خوری و استفاده از دسترنج سایر باشگاه به روندی معمول تبدیل شده است. البته عدم سرمایهگذاری در فوتبال پایه جدای از آسیبهایی است که مدارس فوتبال وجود دارد، آسیبهایی مانند آزار و اذیتهای جنسی تا دلالی، از جمله مواردی است که این بخش از فوتبال را با چالشهای جدی روبهرو کرده و نیازمند توجه بیشتر مسئولان و تصمیمگیرندگان فوتبال کشورمان است.
مهدی مهدویکیا در حالی دوشنبه شب برای آسیبشناسی فوتبال پایه مهمان برنامه 90 بود که با تشکیل آکادمی کیا، در رده پایه فعالیتهای گستردهای را آغاز کرده، کاری که کمتر فوتبالیست دیگری که کفشهایش را آویخته است به سمت آن رفته است. با این حال ستاره سابق فوتبال ایران که در دوران بازیگریاش هم نسبت به بقیه متمایز بود، در دوران بازنشستگی به دنبال کشف استعدادهای فوتبال است تا بتواند برای آینده فوتبال کشور پشتوانهسازی کند. این در شرایطی است که در بین باشگاههای بزرگ فوتبال کشورمان هنوز این دغدغه به وجود نیامده و آنها به حاضرخوری و استفاده از بازیکنان کشف شده توسط سایر باشگاههای بازیکنساز چشم دارند. البته باشگاههای معدودی هستند که در این زمینه فعال هستند و فولاد، ذوبآهن، سپاهان و سایپا از جمله باشگاههایی هستند که به صورت حرفهای در همه ردهها تیمداری میکنند و در سالهای اخیر توانستهاند برای تیمهای بزرگسالشان بازیکنسازی کنند، طوری که به گفته یکی از مربیان فولاد، 75 درصد استخوانبندی این باشگاه در لیگ برتر از بازیکنانی که در ردههای این باشگاه رده به رده بالا آمدهاند تشکیل شده است.
مهدویکیا در اینباره معتقد است: «چرا باشگاههای بزرگ ایران در فوتبال پایه فعالیت جدی ندارند؛ زمینهای فوتبال پایه موجب تأسف است؛ یک زمانی فوتبال تهران قطب فوتبال پایه کشور بود ولی الان آن زیبایی فوتبال و کارهای گذشته را نمیبینیم. زمان ما یا نسل قبل از آن فوتبال کوچهای بازی میکردند ولی الان حتی در سنین پایین هم گل کوچک بازی نمیکنند. این در حالی است که در فوتبال اروپا و آلمان، فوتبال پایه یکی از مهمترین بخشهای باشگاههای بزرگ است و همه باشگاههای آلمان اهمیت و رقابت زیادی در فوتبال پایه دارند. در هامبورگ 11 زمین تمرین در تیم پایه داریم؛ در آلمان همه باشگاههای حرفهای باید 10 تیم در ردههای مختلف سنی داشته باشند و باید آکادمی تهیه کنند. بودجه میلیونی با 11 زمین چمن، استخر و... در اختیار ما از سوی باشگاه هامبورگ قرار داده شده است. آلمانیها بعد از سال 2000 در 360 منطقه و با هزار و 300 مربی آموزش دیده شروع به استعدادیابی کردند و با همان استعدادها بعد از 14 سال قهرمان جهان شدند.»
همین بیتوجهی به فوتبال پایه به گفته مهدی مهدویکیا سبب شده که کارلوس کرش همواره یکی از ایراداتی که به فوتبالیستهای ایرانی میگیرد، نداشتن تجربه بینالمللی باشد: «آقای کرش میگوید بازیکنان ایرانی تجربه اروپایی ندارند، منظورش این است که بازی بینالمللی نکردند. بازیکنان ما باید از سن 10 سالگی بازی کنند تا وقتی به سن 16 سالگی میرسند، در مسابقات زیادی در سطح بینالمللی به میدان رفته باشند، چون انگیزه میگیرند و راحتتر کار میکنند. آیا در کشور ما در طول هر سال یک بار تورنمنت بینالمللی در ایران برگزار شده است؟ برعکس کشورهای اروپایی... در اروپا چند هزار تورنمنت بینالمللی رده پایه برگزار میشود و بازیکنان از همان ابتدا جو بازی بینالمللی را تجربه میکند. دروازهبانی که در 17 سالگی مقابل 80 هزار تماشاگر آلمانی درون زمین قرار میگیرد پیش از آن شاید 500 بازی در تیمهای پایه بازی کرده باشد و به همین دلیل استرسی ندارد. این در حالی است که من در تیم ملی جوانان اولین بازی بینالمللیام را تجربه کردم و وقتی در داخل زمین بودم بهرغم اینکه دو مقام آقای گلی تهران را داشتم، اما چون تجربه بازی با تیمهای خارجی را نداشتم، در جو بازی قرار نداشتم و ورزشگاه دور سرم میچرخید!»
با این حال موضوع دیگری که فوتبال پایه را تهدید میکند، دلالی و اتفاقات تلخی است که در برخی مدارس فوتبال میگذرد، اتفاقاتی مانند آزارهای جنسی که سبب شده زنگ خطر در این مدارس به صدا در بیاید تا مهدوکیا رو به مسئولان بگوید: «آقایان مسئول فوتبال ایران چه چیزی را میخواهید ببینید؟ چرا هیچ برخوردی صورت نمیگیرد؟ حتماً باید کار به آزارهای جنسی برسد؟ نمیتوانیم با این تخلفات فوتبال برخورد کنیم؟ مگر میشود هر کسی در فوتبال پایه ورود کند؟ در فوتبال آلمان باید عدم سوءپیشینه بگیرید تا در رده پایه فعالیت داشته باشید؛ کسانی باید در فوتبال ورود کنند که سالم باشند.»
مهدوی کیا می گوید:«ما بهعنوان مربیان پایه هامبورگ موظف هستیم به مدارس ابتدایی و راهنمایی برویم و سه روز به آنها آموزش فوتبال میدهیم؛ یعنی آلمانیها از سطح مدرسه فوتبال را آموزش میدهند.» این در حالی است که به گفته کیا، در ایران هنوز درگیر مسائل پیش پا افتاده هستیم:« ما در مورد مسائلی برای تیم ملی صحبت میکنیم که در فوتبال دنیا خندهدار است؛ واقعاً مسائل زمین چمن، توپ، البسه و... برای تیم ملی تأسفآور است.»