فیلم روح، انیمیشن بحثانگیز این روزها، اثری با درونمایههای فلسفی است. بخشی از آنچه در ادامه میخوانید، به موقعیت فلسفه در سینما و بهخصوص انیمیشن پرداخته و بخشی دیگر تلاش داشته که به زبانی ساده، اصل و اساس موضع اگزیستانسیالیستی فیلم را توضیح بدهد. فیلم روح اولین انیمیشن پیکسار و والت دیزنی است که با محوریت یک شخصیت سیاهپوست ساخته شده و همین موضوع هم جزئیاتی دارد . یک نقد مستقل دیگر هم درباره فیلم روح به پروندهای که میخوانید ضمیمه شده که با نگاهی پر از شوق و علاقه آن را بررسی کرده است.
غیر از آثار کوتاه انیمیشنی که در محافل بسیار محدود مورد بحث قرار میگیرند و غیر از بعضی انیمیشنهای بلند ژاپنی که آنها هم علاقهمندان خاص خود را دارند (هرچند پرتعداد) مدتها بود که هیچانیمیشنی به این نوع بحثهای جدی راه پیدا نکرده بود. آخرین تجربهای که در این زمینه داریم، مربوط به فیلم درون و بیرون میشود که در حدود پنج سال پیش اکران شد و حالا هم کسی دوباره چنین تجربهای را رقم میزند که کارگردان درون و بیرون بود. پیت داکتر تا به حال سه فیلم را کارگردانی کرده اما فعالیتهای مختلفی در دنیای انیمیشن داشته است. کار او از این جهت شگفتانگیز است که تنها با سه اثر توانست بهعنوان کارگردان مولف شناخته شود. در ادامه غیر از بررسی موقعیتی که سومین اثر داکتر در کریسمس سال ۲۰۲۱ بهدست آورده، بهنوع فیلمسازی خود او هم مقداری پرداخته شده است.
فیلم روح برای اولینبار ۱۱ اکتبر (۲۰ مهر) در جشنواره فیلم لندن که بزرگترین رویداد سینمایی ملی در بریتانیا محسوب میشود، بهنمایش درآمد و قرار بود که ۲۵ دسامبر (۵ دی) در سینماهای ایالات متحده نمایش داده شود اما بعدها بهخاطر شرایط پیشآمده بهواسطه ویروس کرونا، استودیو والت دیزنی پیکچرز تصمیم گرفت که این انیمیشن را درست در همان تاریخ، بهصورت دیجیتالی در سرویس استریم دیزنی پلاس برای مشترکان خود بهنمایش در آورد. این وضعیت مختص فیلم روح نیست و دامنگیر رقبای او در اکران کریسمس ۲۰۲۱ هم شده است. این اولین اکران کریسمس در دنیاست که بیشتر فروش این فیلم در بستر VOD بهدست آمده است، نه اکران روی پرده سینما. دلیل این اتفاق هم واضح است؛ همهگیری ویروس کرونا و عملکرد ضعیف دولت آمریکا در مهار این ویروس، وضعیت را به این شکل در آورده و میدانیم که بخش قابلتوجهی از فروش سینما تا پیش از این در ایالات متحده بهدست میآمد.
آبروی اکران کریسمسی آمریکا در دوران کرونا
امسال چین که در مهار ویروس کرونا از آمریکا موفقتر عمل کرده بود، توانست مجموع فروش فیلمهایش را در رتبهای بالاتر از آمریکا قرار دهد اما یک نکته شگفتانگیز در این خصوص، این است که چینیها در VOD هم بازار پررونقتری نسبت به آمریکا پیدا کردهاند. چین اجازه نمیدهد که سرویسهای VOD خارجی در این کشور فعالیت کنند و فیلمهای خارجی برای نمایش در چین، باید بر بستر VODهای چینی عرضه شوند و سودی را هم نصیب آنها کنند. فیلم «زن شگفتانگیز ۱۹۸۴» که از مجموعه آثار ابرقهرمانی است، در کریسمس ۲۰۲۱ شکست سنگینی در گیشه خورد. چنین ارزیابیهایی با توجه به هزینهای که برای تولید هر فیلم شده و توقعاتی که نسبت به فروش آن وجود داشت، بهدست میآیند. این فیلم تنها چند روز پس از انتشار، رتبه اول کمترین امتیاز کاربران IMDB به فیلمهای دنیای سینمایی دیسی را بهخود اختصاص داد و تاکنون ۸۵ میلیون دلار در سراسر جهان فروش داشته است که روند آن بسیار کمرونقتر از فیلم «زن شگفتانگیز» اصلی خواهد بود که با ۸۲۲ میلیون دلار در تمام دنیا نمایش خود را بهپایان رساند.
فیلم وسترن «اخبار جهان» به کارگردانی پل گرینگراس و با بازی تام هنکس هم هنوز نتوانسته به فروش مطلوب خودش برسد، هرچند درمورد این فیلم امیدواریهای بیشتری وجود دارد، اما فیلم روح که برای VOD ساخته نشده بود و در تور دوران کرونا افتاد، شاید از بعضی آثار دیگر در فهرست اکرانهای کریسمس، موفقتر بهنظر برسد، هرچند معلوم نیست این رقمها مطلوب سازندگان آن باشد و برای خاک نخوردن سرمایه، چارهای جز انتشار فیلم در این شرایط نبود. امسال اکران پردهای و اکران دیجیتال فیلمها بهطور همزمان انجام میشود. درحالحاضر، فقط ۳۵درصد از سینماهای ایالات متحده با ظرفیت محدود باز هستند و به همین دلیل در شهرهای بزرگی مانند نیویورک، لسآنجلس، سانفرانسیسکو، شیکاگو و فیلادلفیا بهدلیل بحران جهانی بهداشت، سالنها بسته شدهاند. از اواسط دوران کرونا به این سو، در ایالات متحده مقدار قابلتوجهی از فروش بلیت از میهمانیهای خصوصی تماشا بهدست میآیند. در آخر هفته منتهی به کریسمس، بیش از ۱۰ هزار اجاره خصوصی اتفاق افتاد که به مشتریان امکان میداد یک اتاق نمایش در AMC، Cinemark و سایر زنجیرههای سینما را اجاره کنند. میهمانیهای خصوصی تماشا حدود ۱۰۰ دلار هزینه دارند و بین ۱۰ تا ۲۰ نفر در آن پذیرایی میشوند. بهعبارت سادهتر افراد یک سالن نمایش را که ممکن است ظرفیتی ۵۰ یا ۱۰۰ نفره داشته باشد، با ۱۰۰ دلار اجاره میکنند تا با دوستان یا بستگان خود در آن بهطور اختصاصی فیلمها را ببینند. برای فیلمی مثل فیلم روح که مناسب تماشا با خانواده و دوستان است، همین نوع از اکران هم میتواند موقعیت خوبی باشد. به علاوه، تماشای فیلم در خانه، وقتی با یک فیلم خانوادگی روبهرو باشیم، مورد استقبال بیشتری قرار خواهد گرفت. دیزنیپلاس اعلام کرده که ۱۳ درصد از تماشاگران این فیلم در خود این پلتفرم، تنها برای دیدن همین یک اثر ثبتنام کردهاند و آمار مادران خانواده را در این بین بسیار بااهمیت برشمرده است.
فیلم روح را کمپانی پیکسار ساخته و والت دیزنی توزیع آن را برعهده دارد؛ با این حال مشخص نیست که چند نفر از طریق دیزنیپلاس فیلم روح را تماشا کردهاند. در گیشه بینالمللی، این فیلم ۶/ ۷ میلیون دلار از ۱۰ کشور درآمد کسب کرد و بیشترین درآمد آن از چین بود که به ۵/ ۵ میلیون دلار رسید و همه این پول مشخصا به دیزنی نمیرسد؛ بلکه سهم VODهای چینی هم پرداخت خواهد شد. این همان نکتهای است که درباره شگفتانگیز بودن رشد کاربران VOD، در چین، در ابتدای این بخش از متن به آن اشاره شد. با وجود اینکه سالنهای چینی درحالحاضر رونق بهتری از سالنهای آمریکایی دارند، بهنظر میرسید که استقبال از VOD در این کشور کمتر باشد، اما ظاهرا رشد در تمام شاخهها بهطور متوازن صورت گرفته است. بههرحال کمپانی دیزنی رابطه خیلی بهتری با چینیها نسبت به نتفلیکس دارد و در چنین بزنگاههایی این رابطه خوب تاثیرات خودش را نشان خواهد داد. دیزنی با این واقعیت کنار آمده که سهم خودش را بگیرد و اجازه بدهد که طرف چینی هم به سود مطلوبی که میخواهد برسد، اما نتفلیکس عمدتا در پی فتح ساختارهای سینمایی کشورهاست و با سد مقاومت دولت چین و محرومیت از بازار پررونق آن روبهرو شده است.